سناریوهای آینده جنگ اوکراین

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ جنگ اوکراین در حالی وارد پنجمین ماه خود شده که روند فرسایشی گرفته است. هرچند عملیات نظامی روسیه به صورت محدود ادامه دارد، اما جنگی در کار نیست. در عرصه میدانی، نیروهای روس بر قسمت های زیادی از نواحی شرقی و جنوبی اوکراین مسلط شده اند و به نوعی دسترسی دریایی اوکراین محدود شده است.

همچنین برخلاف روزهای آغازین جنگ، روسیه دیگر شتابی برای عملیات در اوکراین ندارد، زیرا ادامه عملیات با وضع کنونی سبب انتقال هرچه بیشتر فشار اقتصادی از روسیه به سمت اروپا و چه بسا آمریکا خواهد شد و تحقق این موضوع نتیجه مثبت فراوانی برای روسیه دربر خواهد داشت.

باتوجه به این موارد درباره دلایل مهمی که به چنین وضعیتی و به درازا کشیدن عملیات نظامی روسیه در اوکراین منجر شده است، می توان موارد زیر را بیان کرد:

• تلاش غرب برای تغییر مسیر نبرد از فاز نظامی به فاز اقتصادی و دیپلماتیک: کشورهای غربی از جمله آمریکا و اعضای ناتو با نگرانی از تغییر شرایط نظم جهانی به دنبال عملیات روسیه، از همان ابتدا تلاش کردند به شکلی متفاوت در مقابل روسیه ایستادگی کنند و از حربه تحریم های شدید اقتصادی و ارزی بهره ببرند، زیرا هرچند این موضوع به طولانی تر شدن جنگ و خسارت هرچه بیشتر اوکراین منجر می شد، اما روسیه را با آسیب های جدی در ساختار اقتصادی خود مواجه می کند.
• ارسال تسلیحات متعدد نظامی به اوکراین که بررسی نوع تسلیحات نشان می دهد غرب بیشتر از پایان جنگ به دنبال طولانی شدن آن است تا بتواند با این اتفاق به اهداف خود که تضعیف روسیه در مناسبات جهانی است، دست یابد.

طرف غربی به دنبال تحریم‌های گسترده روسیه با شرایط سختی مواجه شده و آثار کمبود مواد غذایی و گرانی انرژی به ویژه در اروپا کاملاً قابل مشاهده است

در کنار این موارد جنگ رسانه ای نیز در جریان است و غربی ها در تلاش هستند این باور را به جهان القا کنند که باید آماده مقابله برای به کارگیری سلاح اتمی از سوی روسیه باشند. همچنین کاملاً آشکار است ابعاد جنگ روانی غرب علیه روسیه به شکلی طراحی و عملیاتی شده است که مردم جهان، کرملین را متهم اصلی جنگ اوکراین بشناسند، در حالی که تلاش غرب و به ویژه آمریکا برای تبدیل اوکراین به پایگاه نظامی خود سبب التهابات کنونی شده است.

جنگ اوکراین صرفاً به عملیات های نظامی و رسانه ای ختم نشده و ابعاد آن وارد مسائل اقتصادی نیز شده است. در جبهه اقتصادی، روسیه با دریافت بهای گاز و نفت صادراتی خود به صورت روبل، موفق شد ارزش پول ملی خود را حفظ کند، طرف غربی به دنبال تحریم‌های گسترده روسیه با شرایط سختی مواجه شده و آثار کمبود مواد غذایی و گرانی انرژی به ویژه در اروپا کاملاً قابل مشاهده است.

موضوع صدور غلات و گندم برای دنیا به چالش اساسی تبدیل شده و روسیه بر روی صادرات گندم خود عوارض 120درصدی بسته است. همه این موارد در کنار تحریم های گسترده غرب علیه روسیه شرایطی را به وجود آورده که اکنون در جهان شاهد جنگ تمام عیار اقتصادی با محوریت انرژی و غذا میان دو بلوک غرب و شرق هستیم.

با توجه به شرایط جدیدی که روسیه و اوکراین با آن مواجه شده اند، می توان سه سناریو برای آینده جنگ متصور شد:

1. موفقیت روسیه در عملیات نظامی و جداکردن دو منطقه لوهانسک و دونتسک: روسیه از همان ابتدای جنگ سناریوی پیشروی آهسته، اما پیوسته را در دستورکار قرار داد و برهمین مبنا به دنبال حمایت از مردم دو استان شرقی اوکراین بود. البته این مناطق نیز به دلیل اکثریت روس تبار و همچنین اقدامات دولت اوکراین مستعد جدایی بودند. این گزاره مطرح است که روسیه سناریوی سال 2014 شبه جزیره کریمه را در مناطق شرقی اوکراین اجرا کند و با جدایی دو استان دونتسک و لوهانسک پایان جنگ در اوکراین اعلام شود.
2. به نتیجه رسیدن مذاکرات طرف اوکراینی و روسی و حل منازعه موجود به وسیله دیپلماسی: با توجه به امتیازهای مد نظر روسیه ازجمله محدودیت نیروی نظامی اوکراین در آینده و قطع ارتباط این کشور با ناتو و همچنین به رسمیت شناختن استقلال بخشی از سرزمین های شرقی، تحقق این گزاره چندان محتمل به نظر نمی آید.
3. ادامه عملیات نظامی روسیه در اوکراین و پیروزی روسیه با وجود تلفات سنگین و تحریم های گسترده اقتصادی که به شدت یافتن تقابل غرب با روسیه بیش از پیش خواهد انجامید.

تحریم های گسترده غرب علیه روسیه شرایطی را به وجود آورده که اکنون در جهان شاهد جنگ تمام عیار اقتصادی با محوریت انرژی و غذا میان دو بلوک غرب و شرق هستیم

در این میان سناریوهای دیگری همچون جنگ بلندمدت، تنش زایی بیشتر غرب با روسیه و دامنه دارشدن جنگ به سایر مناطق پیرامونی اوکراین نیز می توان مطرح کرد، اما همه این موارد را در قالب همان ادامه عملیات نظامی روسیه می توان متصور شد.

ارزیابی نهایی

جنگ روسیه به عنوان جنگی نیابتی- مستقیم ابعاد متفاوتی نسبت به سایر جنگ ها دارد و به دلیل کثرت بازیگران آینده آن مبهم و دارای پیچیدگی های خاص خود است. تبعات این جنگ تاکنون فراتر از منطقه مورد درگیری و ابعاد اقتصادی آن نیز گسترده تر از سایر عرصه ها همچون نظامی بوده است، زیرا از سویی غرب با تحریم روسیه، بحران انرژی را در اروپا و آمریکا تشدید کرده است و از سوی دیگر به علت تبعات جنگ، بسیاری از مواد غذایی همچون غلات در جهان با کمبود مواجه شده است. به نظر می آید در صورتی که روسیه به برخی از اهداف خود در جنگ نائل شود، اتمام جنگ در چند ماه آینده از سوی مسکو اعلام شود.